Erika Kuijpers Uncategorized

Oud nieuws heeft weer toekomst. Onze kronieken gaan digitaal.

Na vijf jaar is het  zover – op 26 januari gaat het kroniekencorpus ‘live’ op https://kronieken.transkribus.eu. We publiceren dan 207 kroniekteksten, meer dan 23 miljoen woorden online, integraal doorzoekbaar en voor iedereen toegankelijk. 82 van deze teksten waren al te vinden op DBNL, maar waren niet eerder doorzoekbaar samen met de anderen. De andere 125 zijn, dankzij de noeste arbeid van het team, erfgoedinstellingen, nieuwe technologie en heel veel vrijwilligers en studenten nu voor het eerst in transcriptie beschikbaar.

Met deze unieke collectie kunnen we tijdreizen naar het leven in dorpen en steden in Nederland en Vlaanderen tussen 1500-1850. Kroniekschrijvers daar schreven wat ze meemaakten in oorlogen, opstanden, en epidemieën, maar ook over wat ze verder memorabel vonden. In Amsterdam proost men met ‘koffijwater’ op de geboorte van een Oranjeprins, in Brugge wordt Romeo en Julia gespeeld.  In Lokeren brandt de kerk af, in Wirdum vraagt men zich af of een bliksemafleider zin heeft en in Oostzaan gaat een wonderschip te water.   

In ons onderzoeksteam deden we al veel mooi onderzoek met deze collectie, maar er is nog veel meer mogelijk. Niet alleen wetenschappers en studenten kunnen de kronieken benutten, maar er liggen ook allerlei mogelijkheden voor lokale onderzoekers en historische verenigingen. Wie daar meer over wil horen is van harte welkom op het symposium waarop we de collectie feestelijk lanceren, in het Amsterdamse Trippenhuis. Programma en informatie over aanmelding vind je op  https://www.knaw.nl/bijeenkomsten/kronieken-digitaal-een-nieuwe-toekomst-voor-oud-nieuws. De bijeenkomst kan ook worden gevolgd via een livestream, https://www.youtube.com/watch?v=x-KKwCCdndg

Judith Pollmann, namens het hele team,

21 december 2023

Erika Kuijpers Uncategorized

Het automatisch herkennen van zeventiende-eeuwse Nederlandse handschriften!

Op woensdag 22 december 2021 hebben we het eerste algemene model gepubliceerd voor het automatisch herkennen van zeventiende-eeuwse Nederlandse handschriften!

De afgelopen jaren hebben vrijwilligers op Vele Handen heel veel scans getranscribeerd in ons project Nieuws! Lokale kronieken, 1500-1850 en ook in het project van het Amsterdamse Stadsarchief Crowd Leert Computer Lezen. Een groot deel van deze scans is nu gebruikt om de computer te trainen in het lezen van die lastige 17e-eeuwse handschriften. Het resultaat is een algemeen HTR (Handwritten Tekst Recognition) model  Dutch_XVII_Century dat vandaag voor alle gebruikers van Transkribus gratis beschikbaar is gemaakt.

Eerder publiceerde het Nationaal Archief al zo’n algemeen model (IJsberg) voor de hele periode 1600-1800 en samen met het Stadsarchief Amsterdam kwam er zo’n algemeen model voor de 18e eeuw, (Dutch Mountains). Beide modellen deden het nog niet goed op gotische handschriften. Daarom wilden we een model trainen op basis van uitsluitend gotische handschriften. Zeventiende-eeuwse handschriften zijn voor een leek niet te lezen en ook doorgewinterde historici worstelen er nog wel mee.

Dutch_XVII_Century

In het nieuwe Transkribusmodel ‘Dutch_XVII_Century’ is een evenwichtige balans gezocht tussen handschriften van enerzijds Crowd Leert Computer Lezen en anderzijds Chronicling Novelty. Per handschrift zijn niet meer dan 300 scans aan dit algemene model toegevoegd. Het Stadsarchief Amsterdam leverde op deze manier trainingsmateriaal aan van veertien zeventiende-eeuwse notarissen: Bruijningh, Mathijsz, Westfrisius, Schaef, De Winter, Van der Groe, Anthony van de Ven, Van Sevenhoven, Des Pommare, Borsselaer, Pondt, De Vos, Joost van de Ven en Venkel. Chronicling Novelty leverde twintig  verschillende kronieken, te weten uit:  Antwerpen (1643), Den Bosch (1604), Brugge (1675, 1684), Brussel (1681), Gent (1666, 1668, 1668), Hauwert (1636), Ieper (1695), Leeuwarden (1671, 1697), Mechelen (1657, 1665), De Rijp (1652), Rotterdam (1648, 1658, 1663, 1690) en Zwolle (1681). In totaal bestaat het trainingsmateriaal voor het model ‘Dutch_XVII_Century’ uit scans 2965 van notarisakten en 1877 scans van kronieken. Samen goed voor 4842 scans met daarop 1.891.025 getranscribeerde woorden. Daarmee is het in één klap het grootste model voor Nederlandstalig materiaal en behoort het tot de grootste modellen in Transkribus.

Probeer het heel eenvoudig zelf uit!

‘Dutch_XVII_Century’ werkt al heel aardig. De foutenmarge (ook wel Character Error Rate –kortweg CER- genoemd) bedraagt 6,28%. Het is getest op andersoortig materiaal zoals dagboeken en akten en de resultaten daarvan zijn veelbelovend. Nieuwsgierig geworden hoe goed dit model uw zeventiende-eeuwse bronnen transcribeert? Test dan hier of hier het nieuwe model (respectievelijk HTR+ en PyLaia)!

In de aanloop naar de publicatie van dit model zijn het Stadsarchief Amsterdam en Chronicling Novelty in gesprek geweest met diverse andere partijen die momenteel veel handgeschreven materiaal uit de zeventiende eeuw verwerken in Transkribus. Het idee is om in de toekomst met meer partijen samen te werken aan algemene modellen zodat we die CER verder omlaag krijgen en nog meer mensen hun lastig leesbare handschriften automatisch kunnen transcriberen in Transkribus.

Erika Kuijpers Updates

Nieuws! Lokale kronieken, 1500-1850 op Vele Handen

Vandaag 259 jaar geleden, om precies te zijn op woensdag 23 juli 1760, werd er in Alkmaar aan het torentje van het Stadhuis een brievenkas opgehangen. Deze noviteit, een brievenbus waarin men zijn post kon deponeren, die bovendien twee maal per dag werd gelicht, was een grote vooruitgang: ‘sijnde seer gemakkelijk also ’t generaale postcomptoir toentertijdt was op ’t Dronkeoort’, aldus een anonieme auteur.[1]

Vandaag is ook de dag dat ons eerste Vele Handen project live gaat: Iedereen die zin heeft kan ons komende maanden helpen Nederlandstalige kronieken uit Nederland en België te transcriberen en verder te ontsluiten. Er staan er nu een veertigtal klaar, maar er komen er nog veel meer bij.

Die kronieken gaan we gebruiken voor ons onderzoeksproject: Chronicling novelty. New knowledge in the Netherlands, 1500-1850 om te onderzoeken hoe tussen 1500 en 1850 nieuwe ideeën en kennis bij gewone mensen in de Lage Landen terechtkwamen, en of die daardoor positiever over innovatie gingen denken dan hun voorouders. Deze brievenbus was alvast goed nieuws in Alkmaar!

Maar die lokale kronieken zijn ook interessant voor iedereen die geïnteresseerd is in lokale geschiedenis. Als de transcripties klaar zijn, stellen we de teksten voor iedereen beschikbaar, zodat ze hetzij via de website van DBNL, hetzij via de websites van lokale archieven en bibliotheken, kunnen worden geraadpleegd.

Wilt u meer weten? Heeft u zin om mee te doen? Kent u andere geïnteresseerden? Deel dan dit bericht, volg ons op onze website en meldt u aan op Vele Handen voor het project Nieuws! Lokale kronieken, 1500-1850

[1] Deze notitie was een anonieme toevoeging aan Joachim Bontius de Waal, ‘Oorspronck en opkomst der stede Alckmaar, beginnende anno DL uyt een seer oud manuscript berustende ter Liberije deser Stadt gecopieert ende vervolgt tot MDCCLX door Joachim Bontius de Waal’, trans. Transcriptiewerkgroep Regionaal Archief Alkmaar (1760), Collectie Aanwinsten, inventarisnummer 41, Regionaal Archief Alkmaar, https://www.regionaalarchiefalkmaar.nl/images/Documenten/Artikelen/transcripties/kronieken/kroniekbontiusdewaal.pdf.

Erika Kuijpers Updates

Hevige sneeuwval, bloedige veldslagen en enthousiaste archivarissen in de archieven van België

Het is alweer even geleden dat we onze laatste update publiceerden en we hebben in de tussentijd zeker niet stilgezeten!

Judith Pollmann en Erika Kuijpers zijn naar Kortrijk, Gent en Brugge geweest om daar een aantal mooie kronieken te fotograferen. Daar werden we welkom geheten door archiefmedewerkers die erg enthousiast waren over het project. Bij onze zoektocht naar de juiste manuscripten werden we bijgestaan door archivarissen die dankzij hun kennis van het archief precies wisten in welke collecties nog mooie vondsten lagen verscholen. Daarnaast was er veel enthousiasme over de scantent die we tijdens ons bezoek meenamen. Archivarissen en medewerkers verzamelden zich rondom onze tent om er alles over te horen.

Enthousiaste archiefmedewerkers in het Stadsarchief van Gent.

We vonden allerlei prachtige kronieken. Een greep uit onze aanwinsten:

  • de Brugse kroniek van Jacques Inbona uit de 17e eeuw waarin wordt verhaald over droevige omstandigheden, zoals de veepest en hevige sneeuwval, maar waarin Inbona ook stilstaat bij de adaptatie van het bekende Romeo en Julia door Michiel de Baeke in december 1659;
  • een kroniek over het 17e-eeuwse Lokeren, dat aan de rivier de Durme ligt;
  • zo’n 16 delen van de kronieken van de Gentenaar Jacques Billet: gelukkig hadden we ons tentje mee, zodat het scannen relatief snel ging.
Erika Kuijpers aan het werk met de scantent in het Stadsarchief van Gent.

Bijzondere vondsten

Kaartje uit De la Royere, “Corte anotatien ende beschryvinghe van de stadt Cortryck”, kroniek van de stad Kortrijk tot 1751.

In Kortrijk vonden we dit kaartje in de 18e-eeuwse kroniek van De La Royère. Het kaartje geeft het plan van de “vermaerden Slagh van Groeninghe by Cortryck” aan, ook wel bekend als de Guldensporenslag. Deze slag werd in 1302 op het Groeningheslagveld uitgevochten door milities uit het graafschap Vlaanderen en het leger van koning Filips IV van Frankrijk.

Over het begin van Gent. Afbeelding uit de kroniek van Gillis de Voocht ca. 1610.

Deze scan komt uit een verzameling teksten betreffende Vlaanderen en Gent van Gillis de Voocht. Met haar gekleurde initialen en verfdecoraties is deze kroniek een echt pareltje. Op de eerste bladzijde van het manuscript vertelt De Voocht over de vroegere bewoners van Gent, door de schrijver aangeduid als “onse eerste voorsaten”.

Naast deze prachtige kronieken vonden we ook een heel klein kroniekje in de Universiteitsbibliotheek van Gent. De afmetingen van dit manuscript waren 90 bij 60 mm. In deze “Kronijke van Gend” passeren volgens de titel “de sotheyt der weerelts den intre ende de dood der biscoppen van Gend ende eenige raetsels” de revue.

Al met al hebben we weer veel nieuw materiaal voor ons project!

Update: we gaan bijna online met ons project op Vele Handen. Blijf deze site dus raadplegen voor het laatste nieuws!

Erika Kuijpers Updates

Januari update

In 2019 staat er veel te gebeuren. We zijn momenteel druk doende met het werven van twee promovendi en een postdoc die dit jaar met het onderzoek van start zullen gaan. Ondertussen gaan we vrolijk door met het speuren naar meer kronieken.

Wat hebben we de afgelopen maanden gedaan?
Onze activiteiten richtten zich vooral op

  • digitalisering van uitgegeven kronieken door de Koninklijke Bibliotheek (DBNL)
  • inventariseren van manuscripten in archieven
  • scannen van kronieken
  • transcriberen in Transkribus

Het creëren van een corpus
Sinds 1 september zijn we bezig geweest met het samenstellen van een corpus van kronieken. De Koninklijke Bibliotheek digitaliseert momenteel een verzameling van 60 kronieken die eerder zijn gepubliceerd of waarvan transcripties voorhanden zijn. Dit materiaal is vanaf ca. april 2019 niet alleen beschikbaar voor ons, maar ook voor een breder publiek via de website van de de Digitale Bibliotheek der Letteren (DBNL). 

Samenwerking met archieven
Ondertussen verzamelen we andere edities en scans van manuscripten die we in de komende jaren hopen te transcriberen en toe te voegen aan ons corpus. Hierbij is het contact met lokale archivarissen en historische verenigingen van groot belang; gelukkig zijn de meeste archieven enthousiast over ons project. We hopen dan ook dat we ook voor hen wat kunnen betekenen door lokale kronieken te ontsluiten en de geannoteerde transcripties straks voor hen beschikbaar te maken. Het Regionaal Historisch Centrum Limburg in Maastricht en het Noord-Hollands Archief in Haarlem lieten een flink aantal manuscripten voor ons scannen. In de kleinere stads- en streekarchieven gingen we zelf langs met ons scantentje.

Scannen in het Gemeentearchief Schouwen-Duiveland in Zierikzee

Transcriberen in Transkribus
Onze student-assistent Jedidja heeft de afgelopen maanden met de scantent kronieken gescand in archieven en bibliotheken die zelf niet over de nodige faciliteiten beschikken. Het tentje is een prototype ontwikkeld door de TU in Wenen voor Transkribus. We gebruiken Transkribus om de transcriptie van handschriften(gedeeltelijk) te automatiseren. Vele Handen zal voor ons een projectomgeving bouwen waar vrijwilligers binnenkort kunnen helpen met transcriberen en taggen. Momenteel zijn we nog bezig om dit allemaal op te zetten, maar in de loop van het voorjaar hopen we ons project op Vele Handen te kunnen laten beginnen. Wie zin heeft om te helpen transcriberen kan zich overigens nu al aanmelden en beginnen!